વેશ્યાવૃત્તિથી ગુજરાન ચલાવવા મજબૂર, મહિલાઓ જણાવી કહાની

‘મારું નામ ગીતિકા છે. જ્યારે હું 14 વર્ષની હતી ત્યારે મારી કાકીએ મારા લગ્ન કરાવ્યા. બાળપણમાં થયેલા આ લગ્નથી હું ક્યારેય ખુશ નહોતી. નાની ઉંમરે હું ચાર પુત્રોની માતા બની હતી. પતિ મને રોજ મારતો હતો. લાતો અને મુક્કાથી મારતો. જ્યારે હું ત્રાસ સહન કરવાની ક્ષમતા ગુમાવવા લાગી ત્યારે મેં તેને છોડી દેવાનું નક્કી કર્યું.

એક દિવસ પોતાનાં બાળકો સાથે ઘર છોડીને દિલ્હી આવી. દિલ્હી પહોંચ્યાં પછી મેં થોડા દિવસ ફેક્ટરીમાં કામ કર્યું. હું આ કામનો ખર્ચ ઉઠાવવા સક્ષમ ન હતી. પછી કોઈએ મને સેક્સવર્કરની નોકરી વિશે કહ્યું. તેણે કહ્યું કે એમાં સારા પૈસા છે. મેં તરત જ ફેક્ટરીની નોકરી છોડી દીધી અને આ વ્યવસાયમાં જોડાઈ.

ગીતિકા દિલ્હીના જીબી રોડ પર સેક્સવર્કર છે. અહીં તેમની સાથે મારી મુલાકાત થાય છે. બપોરનો સમય છે, હું એનજીઓના કેટલાક લોકો સાથે જીબી રોડ પર પહોંચું છું. અહીં પહોંચતાં જ મેં મારા મોબાઈલમાં કેટલાક વીડિયો બનાવવાનું શરૂ કર્યું. ટી સ્ટોલ પર ઊભેલા કેટલાક છોકરાઓએ તરત જ વેશ્યાલયમાં સમાચાર ફેલાવ્યા કે મીડિયાના લોકો આવ્યા છે. મને તાત્કાલિક જ ચેમ્બર તરફ આગળ વધતા અટકાવવામાં આવી. અચાનક દલાલો અને મહિલાઓનું ટોળું એકઠું થવા લાગ્યું. સૌનું વલણ આક્રમક બની ગયું.

પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ ન થાય એ માટે અમે ત્યાંથી નીકળીને કમલા માર્કેટ પોલીસ સ્ટેશન પહોંચીએ છીએ. સાંજે હું ફરીથી કેટલાક પોલીસકર્મીઓ સાથે જીબી રોડ તરફ જઉં છું. પોલીસને જોઈને ફરી એકવાર હંગામો મચી ગયો. હું અંધારી અને સાંકડી સીડીઓ ચડીને એક રૂમ તરફ આગળ વધું છું. કેટલાક છોકરાઓ ત્યાંથી ભાગવા લાગે છે. તેમને લાગે છે કે પોલીસે દરોડો પાડ્યો છે. હું તેમને કહું છું કે આ કોઈ દરોડા નથી, અમે તો અહીંની સ્થિતિ જોવા આવ્યાં છીએ. તેઓ કંઈ સાંભળતા નથી અને ડરીને ભાગી જાય છે.

ઘણી મહેનત પછી અહીં કામ કરતી કેટલીક છોકરીઓ વાત કરવા તૈયાર થાય છે. એકે વિચિત્ર સ્વરમાં મને ટોકી અને કહ્યું કે હજુ આજનો ધંધો શરૂ જ થયો હતો ને તમે આવી ગયાં. હું વચન આપું છું કે હું તમારો વધુ સમય બગાડીશ નહીં. હું ઓછામાં ઓછા સમયમાં કહાની સાંભળવાનો પ્રયત્ન કરીશ. સૌપ્રથમ હું ગીતિકાને મળી. 24 વર્ષની ગીતિકા પોતાના પરિવારને છોડીને અહીં રહે છે. તે કહે છે, ‘આ જગ્યા લોકો માટે નરક હશે. મારા માટે ખુલ્લી હવામાં રહેવાની આઝાદી છે. ઈચ્છા મુજબ પહેરવાનું અને ખાવાનું સુખ. બાળકોના અભ્યાસનો ખર્ચો નીકળવાની આશા.

હું પૂછું છું- તમે ફેક્ટરીમાં કામ કરતાં હતાં. શું તમને નથી લાગતું કે તેને છોડવાનો નિર્ણય ખોટો હતો? ગીતિકાએ કહેવાનું શરૂ કર્યું – ‘જ્યારે હું મારા પતિને છોડીને દિલ્હી આવી રહી હતી ત્યારે મારા મગજમાં એક વાત સ્પષ્ટ હતી કે હવે પતિનો માર નથી ખાવો. અહીં પરિસ્થિતિ મારી અપેક્ષાઓથી વિપરીત હતી. ભાડાના મકાનમાં રહેતી હતી. પગાર ઘણો ઓછો હતો. હું મારાં બાળકો માટે કપડાં પણ ખરીદી શકતી ન હતી. ઘણી વખત ભૂખ્યાં સૂવું પડ્યું. પછી મેં મારી સ્વતંત્ર ઇચ્છાથી સેક્સ વર્ક શરૂ કર્યું. હવે હું મહિને ઓછામાં ઓછા 25 હજાર રૂપિયા કમાઉ છું. આ સમયે મારા પરિવારના ભરણપોષણ માટે આ પૈસા પૂરતા છે.

જો સારી નોકરી મળે તો શું આ કામ છોડી દેશો? ગીતિકા કહે છે, ‘સેક્સ વર્કમાંથી બહાર નીકળવાનો સવાલ જ નથી. મને આ કામ કરવાનો કોઈ અફસોસ નથી. જો હું હવે છોડવા માગું છું તોપણ સમાજ મને જીવવા નહીં દે. કોઈપણ રીતે માતાનું કર્તવ્ય બાળકોને ઉછેરવાનું છે. તેમનું પેટ ભરવા માટે તે કોઈપણ પગલું ભરી શકે છે. હું એક માતા છું, મારી જવાબદારીઓ નિભાવી રહી છું. તમે હાલમાં 24 વર્ષનાં છો. શું તમારા પતિથી અલગ થયાં પછી બીજીવાર લગ્ન કરવાનો વિચાર ક્યારેય તમારા મનમાં આવ્યો હતો?

ગીતિકા તેના બંને હાથ ઊંચા કરીને આંગળીઓ હલાવીને કહે છે, ‘ક્યારેય નહીં.’ હું લગ્ન વિશે ક્યારેય વિચારીશ નહીં. મેં તમને કહ્યું છે કે મારા પતિએ મારા પહેલા લગ્નમાં જ મારું જીવન નરક બનાવી દીધું હતું. જો હું બીજા લગ્ન વિશે વિચારું છું તોપણ એ મારા પહેલા પતિ કરતાં વધુ ખરાબ નહીં થાય એની ખાતરી કોણ આપશે?

આ વેશ્યાલયમાં તમામ પ્રકારના પુરુષો આવે છે, પણ ગીતિકાને ક્યારેય કોઈની સાથે ઈમોશનલ એટેચમેન્ટ નહોતું. તે સેક્સ વર્કને માત્ર એક કામ તરીકે જુએ છે. તે કહે છે, ‘હું ફરી ક્યારેય કોઈની સાથે ઈમોશનલ એટેચમેન્ટ નહીં કરું. મને ખબર નથી કે પ્રેમ શું છે અને હું ક્યારેય જાણવા માગતી નથી.’ ગીતિકા હવે તેના વિશે લોકો શું વિચારે છે એની પરવા નથી કરતી. તે ભારપૂર્વક કહે છે કે સ્ત્રીએ ફક્ત પોતાના પર નિર્ભર રહેવું જોઈએ.

તે કહે છે, ‘પરિસ્થિતિ ગમે તે હોય, સ્ત્રી પોતાની રીતે જીવવા માટે સક્ષમ હોવી જોઈએ. ભલે તે નોકરી કરે કે પછી પોતાનો જીવ દાવ પર લગાવે. તેણે કમાવું જ જોઈએ. તેણે ગમે તે કરવું પડે, તેણે ક્યારેય કોઈ માણસનો માર સહન ન કરવો જોઈએ.’

ગીતિકા કહે છે, ‘જો હું મારા પતિના મારથી બચી શકી હોત, મારા જ પરિવારના સભ્યોએ મને મદદ કરી હોત તો હું ઘર કેમ છોડી દેત? મને મારવા માટે હાથ હતા, પણ મને બચાવવા માટે ઊભા થવામાં કોઈ હાથ નહોતો. હવે ગીતિકાના છૂટાછેડા થઈ ગયા છે અને તેને તેના પતિ પાસેથી બાળકોના ઉછેર માટે કોઈ ખર્ચ નથી મળતો. તેણે ક્યારેય કોઈની પાસે કોઈ પ્રકારની મદદ માગી નથી. તેમને હવે લાગે છે કે આ અંધારા ઓરડામાં તેમનું જીવન સમાપ્ત થઈ જશે.

શર્મિના મૂળ કોલકાતાની છે. તે 22 વર્ષની ઉંમરે 2018માં આ વેશ્યાલયમાં પહોંચી હતી. તેને બાળકો અને માતા પણ છે, તેના પિતાનું અવસાન થયું છે. શર્મિના પણ પોતાની મરજીથી અહીં આવી છે. તે કહે છે, ‘મારાં માતા-પિતા અને બાળકોની જવાબદારી મારા પર હતી. ઘરેલું મજબૂરીઓ મને કોલકાતાથી દિલ્હી લઈ આવી. તે કોલકાતામાં કામ કરી શકતી ન હતી, પરિવારને ખવડાવવા માટે શહેર બદલવું પડ્યું હતું.

મેં શર્મિનાને પૂછ્યું કે કોલકાતા કે દિલ્હી, આ કામને લોકો ખરાબ માને છે. શર્મિના કહે છે, ‘મારું સ્વપ્ન મારાં બાળકો માટે ઘર બનાવવાનું છે. આ કામ સેક્સ વર્ક દ્વારા પૂર્ણ થશે, મને આની ખાતરી છે. અહીં મારા પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી. રોજીરોટી કમાવવા માટે કંઈક કરવું પડ્યું, આ કામ યોગ્ય છે.

મેં તેને કહ્યું- તમે કોઈ અન્ય કામ પણ તો કરી શક્યાં હોત શર્મિના કહે છે, ‘મેં પણ નોકરી કરી હતી. 12 હજાર રૂપિયાનો પગાર મળતો હતો. આ પગાર મારા માટે પૂરતો નહોતો. ઓફિસમાં કેટલાક લોકો એવા હતા, જેમના ઈરાદા સારા ન હતા. હું તેમની જાળમાં ન ફસાઈ એટલે તેઓ મને બદનામ કરી રહ્યા હતા.

અહી નાની ઉંમરે કમાણી કરવા ઘરની બહાર જવાના કારણે વિસ્તારના લોકોમાં અનેક સવાલો ઊઠી રહ્યા હતા. તેઓ વિચારતા હતા કે હું કંઈક ખોટું કરવા ઘરની બહાર જાઉં છું. ઓફિસમાં કોઈની સાથે મારું અફેર છે. હું એટલી બદનામ થઈ ગઈ હતી કે મારા પરિવાર માટે બહાર આવવું મુશ્કેલ બની ગયું હતું. આ બધું જોઈને હું દુઃખી થવા કરતાં વધુ ચીડાઈ ગઈ. બળતરા એટલી વધી ગઈ કે એક દિવસ મેં સેક્સ વર્ક શરૂ કરવાનું વિચાર્યું.

શર્મિના ખૂલીને વાત કરે છે. હું પૂછું છું કે શું તમે ક્યારેય પાછા ફરવા માગો છો? તે કહે છે, ‘એક દિવસ અમારે ઘરે પરત ફરવું પડશે, પણ અત્યારે નહીં. પૈસા કમાવવા અને બાળકોને સારું જીવન આપવાની આ ઉંમર છે. આવી સ્થિતિમાં તે પોતાના કામ સાથે કોઈ બાંધછોડ કરી શકતી નથી. રીટા 30 વર્ષની છે અને 2020થી વેશ્યાલયમાં કામ કરે છે. રીટાની વાર્તા ગીતિકા જેવી જ છે. તેનો પતિ દારૂ પીને તેને રોજ મારતો હતો. આ જીવનથી કંટાળીને તેણે સેક્સવર્કર બનવાનો રસ્તો પસંદ કર્યો.

રીટા કહે છે, ‘મારે સાત વર્ષની દીકરી છે. તેના સિવાય મને આ દુનિયામાં કોઈની પણ પડી નથી. મારે તેને ઉછેરવી છે અને તેથી જ હું આ કામ કરી રહી છું. હું ભવિષ્યમાં પણ આવું જ કરીશ. આ કામમાં પૈસા પણ છે, એનાથી દીકરીનું ભવિષ્ય સુરક્ષિત થશે.શું તમારા પરિવારના સભ્યો જાણે છે કે તમે શું કરો છો?

રીટાનો જવાબ છે- ‘ના.’ થોડો વિચાર કર્યા પછી તે કહે છે, ‘પરિવાર વિચારે છે કે હું દિલ્હીમાં નોકરી કરું છું. મેં મારી દીકરીને હોસ્ટેલમાં મૂકી છે. તેને પણ એવું જ છે કે હું નોકરી કરું છું. અત્યારસુધી રીટા તેની પુત્રી વિશે જેવી વાત કરે છે કે તરત જ તેનો અવાજ ધ્રૂજવા લાગે છે. તેના ચહેરા પર ચિંતા દેખાય છે. જમીન તરફ જોઈને તે સહજ રીતે કહે છે, ‘હું ક્યારેય નહીં ઈચ્છું કે મારી દીકરીએ હું જે કરી રહી છું એ કરે. મારે જે કરવું હશે એ કરીશ, પણ હું મારી દીકરીને સારું જીવન આપીશ.

અહીં મેં બીજી ઘણી સ્ત્રીઓ સાથે વાત કરી. કેટલાક અહીં દસ વર્ષથી છે, કેટલાક પાંચ વર્ષથી. અહીં કામ કરતી તમામ મહિલાઓએ કહ્યું કે તેઓ આ કામ પોતાની મરજીથી કરી રહી છે. કેટલીક મહિલાઓએ તો એમ પણ કહ્યું હતું કે સેક્સ વર્ક તેમને ફ્રી ફીલ કરાવે છે.

લગભગ પાંત્રીસ વર્ષની ડિમ્પલ કહે છે, ‘મેં કોઈ અભ્યાસ કર્યો નથી. માણસ પી ને મરી ગયો. બે છોકરી હતી, તેમને સાચવવાની જવાબદારી હતી. શરૂઆતમાં જ્યારે મેં આ કામ શરૂ કર્યું ત્યારે મને અફસોસ થતો હતો, પણ હવે નથી થતો. હું ઈચ્છું છું કે મારી દીકરીઓનું જીવન સારું બને. હું તેમને ભણાવીશ અને પછી લગ્ન કરાવીશ. આ વેશ્યાગૃહમાં જ હું બીજી છોકરી સપનાને મળી. સપના કહે છે કે તે અહીં વાત નહીં કરે. બીજે દિવસે હું તેને દિલ્હીના એક પાર્કમાં મળી. સપના હસતાં હસતાં મારી પાસે આવે છે અને પૂછે છે – તમે પત્રકારો સેક્સવર્કર્સમાં આટલો રસ કેમ રાખો છો?

હું હસું છું. સપના ગુટખા થૂંકે છે અને કહે છે, ‘બધી વેશ્યાલયમાં કામ કરતી છોકરીઓની વાર્તા એકસરખી છે. અહીં કોઈ પોતાની મરજીથી આવતું નથી. શરૂઆતમાં બધાને ખરાબ લાગે છે, પછી આ કામ જીવન બની જાય છે. બહાર નીકળવાનું ક્યારેય વિચાર્યું નથી?

સપના કહે છે, ‘જ્યારે ઘણી છોકરીઓ અહીંથી બહાર આવવાનું વિચારે છે, ત્યારે તેમની પાસે એક જ પ્રશ્ન હોય છે – તેમને સમાજમાં કોણ સ્વીકારશે. તમે અહીં કેમ અને કેવી રીતે આવ્યાં? સપના કહે છે, ‘મારા પિતા આલ્કોહોલિક હતા. હું નાની હતી ત્યારથી જ મને દરેક કારણસર માર મારવામાં આવતો હતો. મારી માતા મૃત્યુ પામી હતી. એ પછી જીવન મુશ્કેલ બની ગયું. હું ઘરની બહાર નીકળીને મુક્ત જીવન જીવવા માગતી હતી. છ વર્ષ પહેલાં મારો એક મિત્ર મને વેશ્યાલયમાં લઈ આવ્યો. ત્યારથી હું આ કામ કરી રહી છું. સાચું કહું તો આજ સુધી મને આ કામ કરવાનો અફસોસ નથી થયો.

સપના તેના બાળપણમાં તેના પર થયેલા અત્યાચારોમાંથી મુક્ત થઈ શકી નથી. તે વારંવાર પુનરાવર્તિત કરે છે કે જો તેનું બાળપણ સારું હોત તો તે આજે વેશ્યાલયમાં ન હોત. સપના કહે છે, ‘ક્યારેક એવા ગ્રાહકો આવે છે, જેઓ આક્રમક બની જાય છે અને થપ્પડ પણ મારે છે. તેમનું એ વર્તન મને તરત જ મારા બાળપણની યાદ અપાવે છે. મને એ સમય યાદ છે, જ્યારે મારી સામે મારી માતાની હત્યા કરવામાં આવી હતી. બાળપણના એ મારના ઘા મારા મનમાં હજુ પણ છે.

આ હોવા છતાં શું તમને આ જીવન વધુ ગમે છે? તે ઝડપથી કહે છે, ‘અલબત્ત.’ મને લાગે છે કે આ જીવન બાળપણ કરતાં અનેક ગણું સારું છે. અહીં હું ખુશ છું. મારો ખર્ચ હું જાતે ઉઠાવું છું. હું મારી ઈચ્છા મુજબ ખરીદી કરું છું. હું મારા કમાયેલા પૈસા મને લાગે છે એમ ખર્ચું છું. સાચું કહું તો મને કોઈ અફસોસ નથી. તમે તમારી નોકરી કેમ છોડી દીધી?

સપનાએ કહ્યું- ‘થોડા દિવસ ફેક્ટરીમાં કામ કર્યું. ત્યાં પણ લોકો ચીડવતા હતા. બધાની નજર મારા શરીર પર હતી. એકવાર ફેક્ટરીમાં મારી સાથે બળજબરી કરવાનો પ્રયાસ થયો, જ્યારે મેં ફરિયાદ કરી તો કોઈએ મારી વાત સાંભળી નહીં. હું સમજી ગઈ હતી કે સ્ત્રીને માત્ર શરીર માનવામાં આવે છે. જ્યારે દરેક વ્યક્તિ સ્ત્રીનું શરીર ઈચ્છે છે તો સેક્સવર્કર બનવું યોગ્ય છે.

આ રૂમની અંધારી સીડીઓ ચડતી વખતે મારા મનમાં અનેક પ્રશ્નો હતા. જ્યારે હું થોડા કલાકો પસાર કર્યા પછી નીચે ઊતરી રહી હતી અને અડધો ડઝન મહિલાઓ સાથે વાત કરી રહી હતી ત્યારે હું પણ એ જ વિચારી રહી હતી. એટલે કે ‘કાશ આ મહિલાઓને તેમના જીવનમાં સારા માણસો મળ્યા હોત.’